LAPAROSKOPİK (KAPALI) KALIN BAĞIRSAK VE REKTUM AMELİYATI İLE İLGİLİ HASTA BİLGİLENDİRME FORMU.

KOLON (KALIN BAĞIRSAK ) NEDİR?

Kolon kalın bağırsaktır; insanların sindirim sisteminin alt parçasıdır. Bağırsaklar uzun ve boru şeklinde bir organdır. Bağırsaklar ince bağırsak, kalın bağırsak ve kalın bağırsağın son kesimi olan rektumdan oluşmaktadır. Yiyecekler yutulduktan sonra midede sindirilmeye başlar ve ince bağırsaklara geçer ve burada yiyecek içerisindeki besinler emilir. İnce bağırsaklarda yiyeceklerdeki besin maddeleri emildikten sonra geriye kalan kesim kalın bağırsağa geçer ve oradan da rektuma iletilerek vücuttan dışarı atılır.  Kalın bağırsak ve rektum suyu emer ve insanlar tuvalete gidene kadar bu besin atıklarını içinde tutar.

KALIN BAĞIRSAK AMELİYATLARI HANGİ DURUMLARDA YAPILMAKTADIR?

• Durdurulamayan kanama: Kalın bağırsaktan durdurulamayan kanamalarda etkilenen bağırsak kesiminin çıkarılması gerekir.
• Bağırsak tıkanıklığı:
• Kalın bağırsak kanseri: Kalın bağırsak kanserinin erken evrelerinde yakalanan hastalarda kısmı bir bağırsak rezeksiyonu ile çözülebilirken geciktiğinde ameliyatın boyutu büyümektedir.
• Crohn hastalığı: Eğer ilaçlarla tedavi edemediyseniz bu bölgenin ameliyatla çıkarılması en kesin tedavi gibi görünmektedir. Eğer kanser öncüsü lezyonlar gelişmekteyse de ameliyat yapılması gerekmektedir.
• Ulseratif kolit: Eğer ilaçlar ile tedavi edilemedi ise  ve şikâyetleri devam ediyor ise ameliyat önerilebilir. Bu hastalıkta da kanser öncüsü lezyonlar oluşabilir. Kanser öncüsü lezyonlara rastlandığı zamanda ameliyat yapılması gerekmektedir.
• Divertikülit: Kalın bağırsakta oluşan küçük baloncuklara divertikül denilmektedir. Bu divertiküllerin iltihaplanmasına da divertikülit denilmektedir. Divertikülit birden fazla tekrar ederse veya komplikasyonları gelişmiş se ameliyat yapılabilir.
• Gelişebilecek kanseri önlemek amacı ile yapılan kalın bağırsak ameliyatı: Çok sayıda kanser gelişme riski olan polibi olan hastalarda tüm kalın bağırsağı çıkararak kanser gelişmesi engellenebilmektedir. Bazı genetik hastalıklarda kalın bağırsak kanseri gelişme riski çok yüksek olması nedeni ile bu hastalarda da tüm kalın bağırsak alınabilmektedir. Mesela FAP(ailesel adenematozis poli) veya linc sendromu.

Doktorunuzla size uygulanacak kalın bağırsak türünü tartışın ve niye size bu ameliyatı önerdiğini detaylı olarak anlayın ve kafanızda soru işareti kalmayana kadar sorularınızı sorun. Bazı durumlarda alternatif seçeneğiniz olabilir bunların avantaj ve dezavantajlarını iyice anlayın ve ona göre tercih yapın.

KALIN BAĞIRSAK AMELİYAT TİPLERİ:

Kalın bağırsak ameliyatında hastalığın düzeyine ve tipine göre kalın bağırsağın bir kısmını veya tamamı çıkarılabilir.

Kalın bağırsak ameliyat çeşitleri:

• Total kolektomi: Şekilde görüldüğü gibi tüm kalın bağırsağın çıkarıldığı ameliyattır.Bu ameliyatta ince bağırsak geride bırakılan rektuma bağlanır. İleoraktal anastamoz yapılır.

• Parsiyal (subtotal) kolektomi: Kalın bağırsağın bir kısmının çıkarılmasıdır.
• Hemikolektomi: Kalın bağırsağın sağ veya sol yarısının çıkarılmasıdır.

            Sag hemikolektomi:

Kalın bağırsağın sağ tarafında bir hastalık olduğu zaman şekilde görüldüğü gibi kalın bağırsağın sağ tarafının tamamen çıkarılarak ince bağırsağın kalın bağırsağın sol yarısınına bağlanması ameliyatıdır.

        Sol hemi kolektomi:

Kalın bağırsağın sol yarısında bir hastalık olduğu zaman kalın bağırsağın sol yarısı şekilde görüldüğü gibi çıkarılır ve geri kalan kesim anastamozla bağlanarak ameliyat tamamlanmış olur.

• Proktokolektomi: Kalın bağırsak ve rektumun birlikte çıkarılasıdır.

KALIN BAĞIRSAK AMELİYATLARI

Kalın bağırsak ameliyatı iki şekilde yapılabilir: kapalı veya açık ameliyat şeklinde olabilir.

•          Standart açık kalın barsak ve rektum ameliyatlarında karnın orta kesiminde uzun bir ameliyat kesisi ile yapılmaktadır.  Hastalar genellikle 7-8 günden sonra hastaneden taburcu edilebilmektedirler. Hastalar ameliyattan ortalama 6 haftalık bir derlenme döneminden sonra toparlayabilmektedirler. Günümüzde hemen hemen tüm kalın bağırsak ve rektum ameliyatları daha az invaziv olan ve hastaya daha az zarar veren laparoskopik yöntemle de yapılabilmektedir.

LAPAROSKOPİK (KAPALI ) KALIN BAĞIRSAK AMELİYATI NEDİR?

Hemen hemen tüm kalın bağırsak ameliyatları laparoskopik olarak ameliyat edilebilir. Deliklerden girilerek kamera yardımı ile daha küçük karın kesiklerinden yapılan kalın bağırsak ameliyatıdır. Hastanın karnına bir cm den daha küçük 4-5 adet delik delinir ve bu deliklere trocar denilen borular yerleştirilir. Bu borular yardımı ile içeriye karbom dioksid gazı verilir ve karın kaidesi şişirilir. Ardından karın içerisine bu borulardan ince çubuk şeklinde bir kamera yerleştirilir ve bu kamera görüntüsünü daha büyüterek bir ekrana yansıtır. Diğer borulardan girilen el aletleri ile ameliyat kapalı olarak gerçekleştirilir. Ameliyat tipine bağlı olmakla birlikte bir terslik olmadığı takdirde hasta birkaç gün içinde taburcu olabilmektedir.  Ayrıca normal aktivitelerine ve iş hayatlarına laparoskopik ameliyat yapılan hasta gurubunda daha erken dönmektedir.

LAPAROSKOPİK KALIN BAĞIRSAK AMELİYATININ AVANTAJLARI NELERDİR?

• Daha az ameliyat ağrısı
• Hastanede kaldığı gün azalmaktadır.
• Normal yiyeceklerle beslenmeye daha erken başlamaktadır.
• Ameliyattan sonra bağırsak hareketleri daha erken başlamaktadır.
• Normal aktivitelere daha erken dönebilmektedirler.
• Daha küçük ameliyat kesisi olduğu için daha kozmetik bir sonuç alınmaktadır.
• Ameliyat bölgesinde fıtık gelişme olasılığı daha az

Laparoskopik kalın bağırsak ameliyatının bir sürü avantajının olmasının yanında bu ameliyatı yapacak cerrahın bu konuda deneyimli ve eğitimini tamamlamış olması gerekmektedir.

AMELİYAT ÖNCESİ YAPILMASI GEREKEN HAZIRLIKLAR NELERDİR?

Çoğu kalın bağırsak kanseri tanısı esnasında kolonoskopi veya kolon filmi, bazen her ikisi de yapılması gerekebilmektedir.

Kolonoskopi: Ucunda kamera olan işaret parmağı kalınlığında eğilebilen bir boru sisteminin makattan girilerek tüm kolon boyunca ilerlenip kalın bağırsağın görüş altında incelenmesidir. 

Baryumlu kalın bağırsak filmi: Süt şeklinde bir radyoopak madde olan barium enemanın makattan verilmesini takiben filmlerinin çekilerek kalın bağırsak içerisinin bütünlüğünü incelememizi sağlayan bir yöntemdir.

Görüntüleme yöntemleri: Abdominal ultrason, tomografi ve MR en çok kullanılan yöntemler

AMELİYAT İÇİN HAZIRLIK:

• Kan tetikleri, akciğer filmi ve EKG .
• Doktorunuz ameliyatın detaylarını anlattıktan sonra ameliyatı kabul ettiğinizi gösteren onam formunun imzalanması.
• Genellikle gerekmemesine rağmen, duruma göre ameliyat esnasında ve sonrasında kan ve kan ürünlerine ihtiyaç olabileceği için öncesinde hazırlık yapılması gerekmektedir.
• Ameliyat olacağınız sabahında duş alınması ve kişisel bakımların yapılması önerilmektedir.
• Ameliyat öncesinde genellikle kalın bağırsağın ve rektumun boşaltılmış ve temiz olmasını isteriz ve bunun için ameliyat öncesinde özel bir diyet verilebilir,  ameliyattan bir gün önceki gece laksatif ve enema verilebilir.
• Cerrahınızın önerilerini harfiyen yerine getirmelisiniz. Önerilerden bir şekilde yapamadığınız varsa bunu doktorunuza iletmelisiniz
• Gece saat 12 den sonra tamamen aç kalmalısınız. Ağızdan hiçbir şey yememelisiniz.
• Tansiyon ilacınız varsa  sabah saat 6 gibi bir yudum su ile içmelisiniz.
• Kan sulandırıcılar, aspirin ve kumadin gibi ilaçlar doktorunuzun gözetiminde bir hafta öncesinde kesilmeli ve yerine iğne formuna geçilmelidir
• Sigarayı bırakmalısınız.
• Başka sistemik bir hastalığınız varsa o branşın görüş ve önerilerinin alınması

AMELİYAT LAPAROSKOPİK OLARAK YAPILAMAZSA NE OLUR?

Bazı durumlarda ameliyat laparoskopik olarak tamamlanamayabilir ve açık ameliyata geçmek gerekebilir.  Bazı faktörler bu açığa geçme olasılığını artırır. Bunlardan bazıları:

• Hastanın aşırı şişman olması
• Daha öncesinde hastanın karnından ameliyat geçirmiş olması
• Organların görüntülenememesi
• Kanamanın olması
• Tümörün çok büyük olması

AMELİYATTAN SONRA NELER BEKLENMELİDİR

Kalın bağırsak ameliyatında hastalıklı kesim çıkarıldıktan sonra hastaya, hastalığın durumuna ve yerine göre anastamoz yaparak aşağıya bağlanabileceği gibi ostomi dediğimiz bağırsağın karın duvarına ağızlaştırılması ve buradan büyük abdestinin gelmesi tercih edilmesi gerekebilir.

• Anastamoz yapılması: Kalan bağırsaklar birbirine bağlanarak ostomi yapılmadan tedavi edilirse hasta daha öncesindeki yaşamında olduğu gibi büyük abdesini normal yoldan yapar.
• Ostomi: Hastalıklı bağırsak kesimi ameliyatla alındıktan sonra geri kalan bağırsağın karın duvarına bağlanması halidir. Hastaların büyük abdesti burada bir torba içine toplanır. Bu bağlanan bağırsak eğer ince bağırsak ise ileostomi, kalın bağırsak isekolostomi olarak adlandırılır. Bu ostomiler geçici ve kalıcı olabilir. Belirli bir süre sonra genellikle 1-2 aydan sonra kapatılacak ise geçici ostomi ismi verilirken bazen de ömür boyu kalacak şekilde ostomi açılabilir.
• Proktokolektomi Ameliyatı: Bazı hastalıklarda tüm kalın bağırsak ve rektum çıkarılarak ince bağırsaktan bir poş oloşturarak anüse bağlanması sonucunda hastalar normal dışkılama yolunu kollanabilmektelerdir fakat sık sık ishal atakları olabilir.

Ameliyatınızı yapacak doktorunuz ile bu durumlardan hangisinin veya hangilerinin size olabileceğini detaylı bir şekilde ameliyat öncesi konuşarak bilgilenmelisiniz.

Ameliyatta hastaya bir ostomi açıldı ise stoma hemşiresi aracılığı hastaya bu ostominin temizliğini ve bakımını nasıl yapacağı ve torbasını ve adaptörünü nasıl değiştireceğinin eğitimi verilmesi gerekmektedir.

KALIN BAĞIRSAK AMELİYATI ESNASINDA NELER YAPILIR 

Ameliyat günü, hasta ameliyat hazırlık odasına alırlar. Hastanın kan basıncı vital bulguları ve nefesi monitörize edilir.  Hazırlıklar tamamlandıktan sonra operasyon odasına ve masasına alınır. Damardan bir doz atibiyotik yapılır. Genel anestezi ile ameliyat yapıldığı için tüm ameliyat boyunca hasta tamamen uyur.

Ameliyattan sonra, size söylenenlerine harfiyen uymalısınız. Laparoskopik ameliyattan sonra iyi hissetseniz de bedeninizin sağlığına kavuşması biraz daha uzun zaman ister.

• Ameliyattan sonraki gün yataktan çıkmalısınız ve yürümeye çalışmalısınız.
• Bir iki haftada normal günlük aktivitelerinizi yapabilirsiniz. Bunlar; duş almak, araba kullanmak, merdiven çıkmak, çalışmak ve cinsel ilişkide bulunmak gibi.

• 2. haftada doktorunuza kontrole gelmelisiniz.

KALIN BAĞIRSAK AMELİYATI SONRASI BESLENME:

Bağırsak hareketleri başlayana kadar hastanede kalınması uygundur. Bu süreçte genellikle3-5 gündür. Özellikle ilk gün tüm sıvı ve elektrolit ihtiyacını damardan karşılanır. Cerrahtan cerraha değişmekle birlikte hastaya ve hastalığına bağlı genellikle birinci gün hastaya rejim 1 dediğimiz sadece sulu gıda başlanabilmektedir.  Bağırsak hareketlerine ve hastanın genel durumuna bakılarak ikinci gün yavaş yavaş rejim 2 dediğimiz çorba ve yoğurt gibi tanesiz besinlere alıştırmaya başlanmaktadır. Gün geçtikçe rejimi derecesi ve miktarı artırılarak yaklaşık 1 hafta içerisinde normal gıdaya yakın bir beslenmeye geçilmeye çalışılmaktadır. 

HANGİ KOMPLİKASYONLAR OLUŞABİLMEKTEDİR?

Kalın bağırsak ameliyatından sonra bir sürü irili ufaklı istenmeyen komplikasyonlar gelişebilir. Bazı komplikasyonlar hastanın genel sağlık durumu ile alakalıdır, bazıları seçilen kalın bağırsak ameliyat tipi ile alakalıdır.

• Kanama
• Enfeksiyon
• Yapılan bağırsak anastamozlardan kaçak oluşması
• Komşu organların zedelenmesi, ince bağırsak, idrar torbası ve ureter gibi
• Akciğer ve beyin gibi hayati organlarda pıhtı oluşması.

Bu komplikasyonların erken fark edilmesi durumunda tedavi şansı daha fazla olması nedeni ile eğer karın ağrısı, titreme, ateş ve makattan kanama şikâyetlerinizi daha erken fark edip erken müdahale edilebilmesi için ameliyattan sonraki en riskli hafta olan ilk hafta hastanede geçirilmeye çalışılmaktadır. Bu komplikasyonlar az da olsa bir haftadan sonrada oluşabilmektedir bu nedenle taburcu olduktan sonra yukarıda saydığımız şikâyetler varsa acilen cerrahınıza başvurmalısınız.

DOKTORUNUZU NE ZAMAN ARAMALISINIZ?

Aşağıdakilerden herhangi birisi gelişirse hemen zaman kaybetmeden doktorunuzu aramalısınız:

• İnatçı ateş
• Makattan kanama
• Karında artan şişkinlik
• Ağrı kesicilerle geçmeyen karın ağrısı
• Devam eden bulantı ve kusma
• Titreme
• İnatçı öksürük ve nefes darlığı
• Yara yerinden püy gelmesi
• Yara yerinde büyüyen bit kızarıklık oluşması
• Sıvı gıdaları alamaz olduğunuz zaman

Bu sadece kalın bağırsak ve rektum hastalarını bilgilendirmek için hazırlanmış bir formdur hiçbir şekilde ameliyatı yapacak olan doktorunuzla yapacağınız konuşmanın yerini tutmaz. Ameliyat öncesinde ve sonrasında her türlü kafanıza takılan soruları cerrahınıza sormaktan çekmeyiniz.

KOLON VE REKTUM İle ilgili Doç. dr. fahri yetişirin bilimsel yazısı